Tjebbes de Mond Gesnoerd: De Willekeurige Jacht op Nederlanders met Twee Paspoorten

De unieke en hartvochtige Nederlandse praktijk van het intrekken van het Nederlanderschap bij het verkrijgen van een dubbele nationaliteit heeft geleid tot een belangrijke rechtszaak op Europees niveau, bekend als de zaak Tjebbes^[1]. In deze zaak bepaalde het Hof van Justitie van de Europese Unie dat er een inhoudelijke toetsing moet plaatsvinden op de evenredigheid van het verlies van Nederlanderschap, met het oog op het herstellen van EU-burgerschap door het herstellen van Nederlands burgerschap. Het Hof benadrukte het belang van een “toetsing”, wat inherent wijst op de noodzaak van objectieve en meetbare criteria om willekeur te voorkomen

Echter, de uitvoering van deze toetsing door de Nederlandse overheid, met name door de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) en het Ministerie van Buitenlandse Zaken (BuZa), vertoont tekenen van ernstige willekeur door het ontbreken van duidelijke criteria. Laten we dieper ingaan op de implicaties van deze willekeur en hoe het de rechtszekerheid van burgers ondermijnt.

De Willekeur van de Evenredigheidstoets: Het document “Invoeringstoets Tjebbes” van juli 2023 onthult dat er geen enkel objectief of meetbaar criterium wordt gehanteerd in de Evenredigheidstoets die in de Tjebbes-procedure wordt uitgevoerd[2]. Dit betekent dat de uitvoerende ambtenaren van IND en BuZa de toets uitvoeren op basis van persoonlijke appreciatie en buikgevoel. Dit proces is vatbaar voor willekeur, wat leidt tot grote inconsistentie in de uitkomsten.

De Duistere Cijfers: Dat nog geen 4% slaagt^[2] voor deze willekeurige toets, en nota bene mevrouw Tjebbes zelf haar nationaliteit niet kon herkrijgen, spreekt boekdelen. Met een afwijzingspercentage van meer dan 96% op arbitraire gronden wordt de rechtszekerheid voor burgers volledig ondermijnd. Dit duistere feit illustreert hoe de huidige procedure van de Evenredigheidstoets ernstige tekortkomingen vertoont.

Het Verlies van Rechtszekerheid: Rechtszekerheid is een pijler van een gezonde rechtsstaat. Het gebrek aan objectieve, meetbare criteria in de Evenredigheidstoets tast de rechtszekerheid aan en ondermijnt het vertrouwen in de overheidsinstellingen. Burgers moeten kunnen vertrouwen op een eerlijke en transparante procedure, die op dit moment ontbreekt.

Vage Staatsbelangen: De evenredigheidstoets in de Handleiding RWN beschouwt ‘het nastreven van enkelvoudige nationaliteit’ als een Staatsbelang. Echter, deze formulering is vaag; het nastreven lijkt meer een proces dan een concreet belang. Wat levert het op voor de Staat of de samenleving? Deze vragen blijven onbeantwoord, terwijl dit veronderstelde ‘belang’ wel wordt afgewogen tegen de duidelijke individuele belangen van de betrokkene.

De Prijs van Enkelvoudige Nationaliteit: Men kan net zo goed stellen dat de Staat er juist belang bij heeft om de dubbele nationaliteit te omarmen. Nederland verloor talenten zoals Lodewijk van den Berg, die Amerikaan werd om astronaut te kunnen zijn. Zijn Nederlanderschap werd hem door zijn vaderland ongewild ontnomen, waardoor hij slechts als Amerikaan de ruimte in ging met de Space Shuttle Challenger, in plaats van als Amerikaanse-Nederlander. Echter, ondertussen staat er in zijn geboorteplaats Sluiskil in Zeeland, vlakbij de Belgische grens, wel een standbeeld voor hem. Ironisch genoeg, was hij net over de grens in België geboren, dan was hij wel als Amerikaanse-Belg de ruimte in gegaan want België doet heel verstandig niet mee aan Enkelvoudige Nationaliteit nastreven. Want wat was nou het Nederlands Staatsbelang om hem niet als Amerikaans-Nederlander de ruimte in te laten gaan? Rücksichtslos mensen hun Nederlanderschap af te nemen om een vaag Staatsbelang te dienen, kan behoorlijk averechts uitpakken!

De Dringende Oproep: Er is een dringende behoefte aan duidelijke, objectieve criteria in de Evenredigheidstoets. Deze criteria zijn nodig om de rechten van burgers te waarborgen en te voldoen aan de eisen van het EU Hof.
De beste oplossing zou zijn als Nederland, net als andere EU-landen, het streven naar enkelvoudige nationaliteit eindelijk eens gewoon helemaal loslaat ongeacht wat Opa Wilders daar van vindt. De wetgeving zou dan dienovereenkomstig aangepast moeten worden.

Zolang die aanpassing nog niet is doorgevoerd, is het cruciaal dat de uitspraak in de Tjebbes-zaak wordt opgevolgd. Deze uitspraak eist een heldere toets om het EU-burgerschap te herstellen na verlies van het Nederlanderschap. Er zijn transparante, vooraf vastgestelde en toepasbare criteria nodig.
Het huidige proces, waarin IND en BuZa ambtenaren per geval een beslissing op basis van niet bestaande criteria nemen en dus maar wat aanklungelen en daarbij vooral op afwijzen lijken te zijn gericht, is willekeurig en onvoorspelbaar. Het slagingspercentage is minder dan 4%. Dit is onaanvaardbaar.

De Nederlandse overheid moet onmiddellijk actie ondernemen. Het huidige proces moet vervangen worden door een eerlijke, consistente en transparante toets.

Concluderend: de Tjebbes-zaak laat zien dat er een cruciaal gebrek is in het Nederlandse rechtssysteem. Het is hoog tijd voor stappen om de rechtszekerheid van burgers te waarborgen. Dit kan door objectieve en meetbare criteria in te voeren voor de Evenredigheidstoets. Het loslaten van het streven naar enkelvoudige nationaliteit is de beste oplossing. Tot die tijd moet de huidige willekeurige procedure vervangen worden door een procedure die voldoet aan de eisen van transparantie en voorspelbaarheid.

Bronnen:

1. EU-zaak Tjebbes: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/HTML/?uri=CELEX:62017CJ0221&qid=1696966973854
2. Invoeringstoets Tjebbes: https://ind.nl/nl/documenten/08-2023/invoeringstoets-evenredigheidstoets-bij-automatisch-verlies-nederlanderschap-tjebbes-juli-2023.pdf
3. Raad van State uitspraak: https://www.raadvanstate.nl/uitspraken/@119876/201504577-2-a3-201507057-2-a3-201508588/